ՊԱՏՄԱՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՇԵՆՔԵՐ

1966 թ.; 1933-1936 թթ.

Պետ. ցուցիչ` 1.6.178.3.2

 Ճարտարապետներ՝ Սպարտակ Կնտեխցյան, Թելման Գևորգյա

ԱՄԱՌԱՅԻՆ ԴԱՀԼԻՃ

Կինոթատրոնի շենքը գտնվում է Աբովյան և Թումանյան փողոցների խաչմերուկում՝ Աբովյան փող., 18 հասցեում: Կառուցվել է կինոթատրոնի՝ արդեն գոյություն ունեցող հիմնական շենքի (ձմեռային դահլիճ) ետնամասում՝ Թումանյան փողոցի կողմից: Նախկինում կինոթատրոնն ունեցել է ամառային դահլիճ՝ առաջինը, որը չի պահպանվել (ճարտարապետ՝ Սահականուշ Մանուսաջյան):

Վերականգնվել է 1980-ական թթ.: Տեղական նշանակության հուշարձանի կարգավիճակ է ստացել 2004 թ.։ 2018 թ․ հուլիսի 12-ին ՀՀ մշակույթի նախարարության փորձագիտա­կան հանձնաժողովի նիստում ստացել է հանրապետա­կան նշանակության հուշարձանի կարգավիճակ։

Ամառային դահլիճը բացօթյա է՝ կառուցված երկու մակարդակով: Առաջին մակարդակը փողոցի զրոյական նիշից ցածր է (0,6 մ), որտեղ կենտրոնացած են դրամարկղը և ամառային սրճարանը: Այստեղից աստիճանները տանում են դեպի երկրորդ մակարդակ, որտեղ զետեղված են յուրօրինակ ճեմասրահը, հանդիսատեսի տրիբունան և կինոէկրանը: Այս մակարդակը պահող սյուներն ունեն հետաքրքիր լուծում: Կինոթատրոնի առաջին մակարդակի և Թումանյան փողոցի միջև տարածության բաժանումը պայմանական է, խորքում տեղադրված աստիճանը անցումային տարր է: Չնայած տարածքի խիստ ծանրաբեռնվածությանը և ավտոշարժին մոտ լինելուն, ճիշտ նախագծման շնորհիվ տրիբունան և կինոէկրանը փողոցից մեծապես հեռացված են, հանդիսատեսը դեպի փողոց նստում է մեջքով:

Ամբողջ կառույցը ստեղծված է երկաթբետոնից՝ սվաղված գորշ ցեմենտի լուծույթով: Առաջին մակարդակում գունավոր սալահատակ է: Կա նաև շատրվանով ոչ մեծ դեկորատիվ ջրավազան, որի մոտ Հովհաննես Մինասյանի հեղինակած խճանկարն է:

«Մոսկվա» կինոթատրոնի ամառային դահլիճն առանձնանում է կառուցվածքային և գործառնական ռացիոնալ լուծումներով: Պարզ հորինվածքային միջոցներով և շինանյութերով ստեղծվել է մոդեռնիզմի ճարտարապետության բարձրարժեք գործ: Ճարտարապետներ Սպարտակ Կնտեխցյանն ու Թելման Գևորգյանը 1967 թ. արժանացել են Ալեքսանդր Թամանյանի անվան մրցանակի:

Պետ. ցուցիչ` 1.6.178.3.1

Ճարտարապետներ՝ Տիրան Երկան­յան, Գևորգ Քոչար

ՁՄԵՌԱՅԻՆ ԴԱՀԼԻՃ

Կինոթատրոնը գտնվում է Աբովյան և Թումանյան փողոցների խաչմերուկում՝ Աբովյան փող., 18 հասցեում: Կառուցվել է Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցու տեղում: Վերջինս իր հերթին կառուցվել էր 1679 թ. Արարատյան դաշտավայրի մեծ երկրաշարժի ժամանակ կործանված նույնանուն եկեղեցու փոխարեն և քանդվել էր 1930-ականներին: Նախագիծը 1400 տեղի (2 x 700) հաշվարկով կազմել են Տիրան Երկան¬յանն ու Գևորգ Քոչարը, 1933 թ.:

Բացումը տեղի է ունեցել 1936 թ. դեկտեմբեր 12-ին՝ հայկական առաջին հնչյունային ֆիլմի՝ «Պեպո»-յի ցուցադրությամբ: 

Շենքը բաղկացած է երկու փոխուղղահայաց թևերից, որոնք երկրորդ հարկում միանում են ճեմասրահի ծավալով: Թևերում տեղադրված են կինոդահլիճները: Ճակատները երեսպատված են գորշ բազալտով և Նոյեմբերյանի ֆելզիտով, հարդարված են խորհրդային և հայկական կինոնկարների թեմաներով՝ «Պեպո», «Դավիթ Բեկ», «Սայաթ Նովա», «Չապաև» խորաքանդակները, «Պար» ու «Բեմ» խորհրդանշական քանդակները: Շենքի առջևում Շառլ Ազնավուրի անվան հրապարակն է (նախկինում՝ «Մոսկվա» կինոթատրոնի մերձակա հրապարակ), որտեղ 1933-1950 թթ. տեղադրված էր Խաչատուր Աբովյանի բրոնզաձույլ արձանը (1913 թ., հեղինակ՝ փարիզաբնակ քանդակագործ Անդրեաս Տեր-Մարուքյան): Հետագայում արձանը տեղափոխվեց, իսկ նրա տեղում 1987 թ. կառուցվեց ջրավազան՝ «Կենդանակերպի նշաններ» շատրվանով (ճարտարապետ՝ Արսեն Մելիքյան, նկարիչ՝ Վլադիմիր Աթանյան):

1978 թ. «Մոսկվա» կինոթատրոնում տեղի է ունեցել 11-րդ համամիութենական կինոփառատոնը:

1990-ական թթ. վերջերին փակվել է վերանորոգման համար և վերաբացվել է 2000 թ. սեպտեմբերի 3-ին: Հրապարակի ջրավազանը և շատրվանը վերանորոգվել և վերաբացվել են 2010 թ.:

2015 թ. նորոգության ժամանակ նորացվել են մեծ դահլիճների էկրանները:

«Մոսկվա» կինոթատրոնը եղել և մնում է երևանցիների սիրված վայրերից մեկը, որտեղ ֆիլմեր ցուցադրելուց բացի, կազակերպվում են զանազան միջոցառումներ: 2004-ից անցկացվում է «Ոսկե ծիրան» միջազգային կինոփառատոնը։

«Մոսկվա» կինոթատրոնը խորհրդային ճարտարապետության մեջ երկդահլիճ կինոթատրոնների առաջին օրինակներից է: Շենքի ճարտարապետության մեջ ֆունկցիոնալ ճարտարապետության հատակագծային և հորինվածքային սկզբունքները (ծավալների գրաֆիկա, սանդղավանդակներ, մեծ բացվածքներ, ռոմբաձև պատուհաններ) համադրված են դասական ճարտարապետության տարրերի (մույթեր, գլխավոր ճակատի շքամուտք) հետ:    

 «Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ

Երևանի քաղաքապետարան