ՊԱՇՏԱՄՈՒՆՔԱՅԻՆ ԿԱՌՈՒՅՑՆԵՐ

1453 թվականին կառուցված Ձորագյուղի ծխական եկեղեցու փոքրիկ մատուռում աղոթում էին կաթողիկոսն ու սուրբը:

Եկեղեցին զբաղեցրել է հին Երեւանի Եպիսկոպոսական նստավայրի հարավային հատվածը: Ենթադրվում է, որ վանքը բաղկացած էր չորս մասից: Առաջինը կաթողիկոսի (արևելյան քրիստոնեական ավանդույթների եկեղեցու ղեկավար) նստավայրն էր, որը գտնվում էր Հրազդան գետի վերնամասում՝ լանջին: Երկրորդը Սուրբ Հակոբ (Սուրբ Հակոբ) եկեղեցին էր՝ կառուցված կաթաղիկոսական գահից դեպի հյուսիս: Համալիրն ամբողջացնում էր Սուրբ Գևորգ եկեղեցին` Սուրբ Հակոբ և Սուրբ Սարգիս եկեղեցիների հետ համատեղ:

Սուրբ Սարգիս եկեղեցին կառուցված է 1453 թվականին: Սա Ձորագյուղի ծխական եկեղեցի էր, որը Հրազդան գետի ձախ ափին գտնվող Էրիվանի հին ամրոցի դիմաց էր: Վանքը փոքրիկ մատուռ էր, որում աղոթում էին կաթողիկոսն ու սուրբը:

Սբ. Սարգիս եկեղեցին վանք-անապատի հետ միասին ավերվել է 1679 թվականի մեծ երկրաշարժի ժամանակ և վերակառուցվել նույն տեղում՝ եդեսիացի Նահապետ կաթողիկոսի գահակալության տարիներին (1691-1705թթ․)։

19-րդ դարի սկզբին եկեղեցին նորից ավերվեց: Այդ ժամանակաշրջանի արձանագրություններ չեն պահպանվել: Ներկայիս Սուրբ Սարգիս եկեղեցին կառուցվել է 1835-1842 թվականներին։ Հովհաննես եպիսկոպոս Շախմատունյանցը քանդեց հին եկեղեցին` չորս սյուների վրա հիմնված նոր մեծ գմբեթավոր եկեղեցի կառուցելու համար:

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Վազգեն Ա Ամենայն հայոց կաթողիկոսի օրոք եկեղեցին հիմնովին նորոգվեց ու բարեկարգվեց։ Ճարտարապետ Ռաֆայել Իսրայելյանի` 1972 թվականի կազմած նախագծով սկսվեց Սբ. Սարգիս եկեղեցու նորոգումը։ Եկեղեցու հին շենքը պահպանվել է, ճակատները երեսպատվել են Անիի նարնջագույն տուֆով և ունեն եռանկյունաձև խորշեր։ Ճարտարապետ Ռ. Իսրայելյանի մահից հետո հետագա աշխատանքները շարունակել է ճարտարապետ Ա. Գալիկյանը։ 1971-1976 թվականներին եկեղեցին հիմնովին բարեկարգվել է, արևմտյան հատվածում երգչախմբի համար կառուցվել է վերնատուն։ Հին թմբուկի ու գմբեթի փոխարեն կառուցվել է առավել բարձրադիր գմբեթ` բազմանիստ թմբուկով և պսակված հովհարաձև վեղարով։ 2000 թվականին ավարտվել է Սբ. Սարգիս եկեղեցու զանգակատան կառուցումը։

Արևմտյան շքամուտքը և փայտե դուռը քանդակագործ Արտաշես Հովսեփյանի մտահղացումն է, իսկ շքամուտքից վեր գտնվող հարթաքանդակները Աղթամարի Սբ. Խաչ եկեղեցու քանդակների թեմաներով են արված։ Եկեղեցու ներսում՝ գմբեթի տակ, գտնվող առագաստների քանդակազարդը ստեղծվել է Արենիի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու առագաստների քանդակների նմանությամբ՝ քանդակագործներ Ս. Դադոյանի և Մ. Հարությունյանի ջանքերով։

Սբ. Սարգիս եկեղեցու հիմնական վերակառուցումը կատարվել է լոնդոնաբնակ բարերար Սարգիս Քյուրքճյանի և նրա զավակների նվիրատվությամբ։ Եկեղեցու օծման հանդիսավոր արարողությունը կատարվել է 1976 թվականի նոյեմբերի 3-ին։ Վեհափառ հայրապետ Վազգեն Առաջինն իր քարոզում նշել է. «Քաղաքամայր Երևանն օժտվեց մի նոր զարդով, հայկական ճարտարապետության մի նոր կոթողով, աղոթքի սքանչելի սրբավայրով»։