ՀՐԱՊԱՐԱԿՆԵՐ ԵՎ ԱՅԳԻՆԵՐ
ԱՆԴՐԵՅ ՍԱԽԱՐՈՎԻ ԱՆՎԱՆ ՀՐԱՊԱՐԱԿ
1850-1860 թթ., 1924 թ., 1960-ական թթ.
Պետ. ցուցիչ՝ 1.6.102
Ճարտարապետ՝ Ալեքսանդր Թամանյան
Գտնվում է Վարդանանց
(նախկին Կնունյանց), Նալբանդյան և Պուշկինի փողոցների խաչմերուկում: Նալբանդյան փողոցով
միանում է Հանրապետության հրապարակին և կարևոր դեր ունի քաղաքի կենտրոնի ձևավորման
մեջ:
Հատակագծում ուղղանկյուն
է (88 × 62 մ): Երկայնական առանցքը ձգվում է հյուսիս-արևելքից հարավ-արևմուտք ուղղությամբ:
Ակադեմիկոս Ալեքսանդր Թամանյանի 1924 թ. կազմած Երևանի գլխավոր հատակագծում ընդլայնված
սահմաններով ներկայացվել է պարսկական տիրապետության շրջանում Փանահ խանի, իսկ ռուսական
տիրապետության շրջանում Նոր կոչված հրապարակի (1850-1860-ական թթ.) տեղում:
1920-ական
թթ. վերջերին սկսվել է հրապարակի կառուցապատումը: Հին կառույցներից պահպանվել է միայն
Նալբանդյան-Վարդանանց անկյունային հատվածում գտնվող երկհարկանի շինությունը՝ նախկին
Արքունական պալատը և նահանգական գանձատունը (1901 թ., սև տուֆ,
ճարտարապետներ՝ Վասիլի Միրզոյան, Ն. Կիտկին): Հիմնականում
կառուցապատվել է 1930-ական թթ.: Հրապարակի առաջին կառույցը ՀԽՍՀ Պետական ապահովագրության
շենքն է (1929-1931 թթ., ճարտարապետներ՝ Կարո Հալաբյան, Միքայել Մազմանյան, Գևորգ Քոչար):
Հետագա տարիներին կառուցվել են Երկրաբանության կոմիտեի շենքը
(1930-1933 թթ., ճարտարապետներ՝ Կարո Հալաբյան,
Միքայել Մազմանյան, Գևորգ Քոչար), Կամավոր հրշեջ ընկերության շենքը (Հրշեջ դեպո, 1930 թ.,
ճարտարապետ՝ Նիկոլայ Բունիաթյան, շինարարությունն իրականացրել է ճարտարապետ Կոստանդին
Հովհաննիսյանը, 1950-ական թթ. վերակառուցվել է ճարտարապետ Աննա Տեր-Ավետիքյանի նախագծով
և ավելացվել է երրորդ հարկը), վարչական շենք (1960-ական թթ., ճարտարապետ՝ Գևորգ Մուշեղյան),
բնակելի տուն (1960-ական թթ., ճարտարապետ՝ Ա. Նալբանդյան): 1931-1936 թթ. Հրշեջ դեպոյի
շենքի երկրորդ հարկում գործել է Երևանի պատմության թանգարանը (Կոմունալ թանգարան),
որը 1936-ից տեղափոխվել է Կապույտ մզկիթի տարածք: Շենքի՝
Պուշկինի փողոցի հատվածի առաջին հարկի երկու սենյակներում
ապրել է Հայաստանի առաջին հանրապետության առաջին վարչապետ, ճարտարապետ Հովհաննես Քաջազնունին:
Մինչև 2013 թ. այստեղ էր տեղակայված ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարարության Երևանի
N 8 հրշեջ-փրկարարական ջոկատը: 1935 թ. Երկրաբանության կոմիտեի շենքի մի մասը հանձնվել
է ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի նորաստեղծ հայկական մասնաճյուղին (Արմֆան):
Մինչև
1991 թ. Սախարովի անվան հրապարակը կրել է բոլշևիկ հեղափոխական, Բաքվի կոմունայի անդամներից
Մեշադի Ազիզբեկովի անունը: 1932-1991 թթ. հրապարակի կենտրոնում, տեղադրված է եղել նրա կիսանդրին (քանդակագործ՝ Սուրեն
Ստեփանյան): 2000 թ. հուշարձանի տեղում, գլանաձև, բազալտե պատվանդանին կանգնեցվել է
աշխարհահռչակ ֆիզիկոս, ատոմագետ, ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր,
հասարակական և քաղաքական գործիչ, ջրածնային ռումբի ստեղծողներից Անդրեյ Սախարովի կիսանդրին
(ճարտարապետ՝ Լևոն Ղալումյան, քանդակագործ՝ Տիգրան Արզումանյան, կոփածո պղինձ, ընդհանուր
բարձրությունը 4,5 մ):
Սախարովի անվան հրապարակը մայրաքաղաքի կենտրոնական
հրապարակներից է, Հայաստանի 1920-1960-ական թթ. տարբեր ճարտարապետական ոճերի և ուղղությունների յուրահատուկ
«թանգարան»:
«Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ
Երևանի քաղաքապետարան