ՀՐԱՊԱՐԱԿՆԵՐ ԵՎ ԱՅԳԻՆԵՐ
ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ ՀՐԱՊԱՐԱԿ
1924-1939 թթ.
Պետ. ցուցիչ՝ 1.6.95
Ճարտարապետ՝ Ալեքսանդր Թամանյան
Գտնվում է Թումանյան, Տերյան փողոցներով
և Մեսրոպ Մաշտոց, Սայաթ-Նովա պողոտաներով սահմանափակված տարածքում՝ Հյուսիսային պողոտայի
և դրա շարունակությունը կազմող առանցքի վրա՝ Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի մերձակայքում: Ստեղծվել է թատրոնի շենքի
հետ միաժամանակ և խորհրդային տարիներին հայտնի էր Թատերական
հրապարակ անվամբ: 1991 թ. վերանվանվել է Ազատության հրապարակ՝ կապված հայ ժողովրդի
ազգային-ազատագրական պայքարի վերելքի և Արցախյան շարժման հետ:
1988-ից այստեղ անցկացվում են
համաժողովրդական հավաքներ և ցույցեր, ինչպես նաև մշակութային տարբեր միջոցառումներ,
համերգներ և այլն։
1924-1936 թթ. հրապարակի համալիրը
նախագծել է ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանը, ով ղեկավարել է նաև թատրոնի շենքի (սկզբնապես
անվանում էին «Ժողովրդական տուն») շինարարության առաջին փուլը:
Շենքի նախագիծը 1937 թ. Փարիզի համաշխարհային ցուցահանդեսում արժանացել է Ոսկե մեծ մեդալի (Grand prix):
Շինարարության երկրորդ փուլում կառուցվել է Հայֆիլհարմոնիայի մեծ դահլիճը, որի շինարարությունն ավարտվել
է 1953 թ. (վերափոխված նախագծի հեղինակ՝ ճարտարապետ Գևորգ Թամանյան): 1979-ից կրում
է նշանավոր երգահան Արամ Խաչատրյանի անունը: Վերջինիս հուշարձանը համերգասրահի առջևում
տեղադրվել է 1999 թ. (ճարտարապետ` Ռոմեն Մարտիրոսյան, քանդակագործ` Յուրի Պետրոսյան):
Ժողովրդական տան շենքն ամբողջությամբ, իր մոնումենտալ
ծավալով, քանդակագործական տարրերով, կուռ արտահայտչական ուժով, ներդաշնակ համաչափություններով,
իշխում է հրապարակի կառուցապատման համայնապատկերում:
Հրապարակում՝ թատրոնի կողմից, 1957 թ. տեղադրվել են հայ
մեծանուն բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի (ճարտարապետ՝ Գրիգոր Աղաբաբյան, քանդակագործ՝ Արա Սարգսյան) և երգահան Ալեքսանդր Սպենդիարյանի (ճարտարապետներ՝ Գրիգոր Աղաբաբյան, Ֆենիքս Դարբինյան, քանդակագործներ՝ Արա Սարգսյան, Ղուկաս Չուբարյան) հուշարձանները: Հրապարակը
շրջապատող այգում Ալեքսանդր Սպենդիարյանի գերեզմանն է։
Ազատության հրապարակը երևանցիների
և մայրաքաղաքի հյուրերի ամենասիրելի վայրն է՝ շրջապատված կանաչ գոտով և սրճարաններով:
«Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ
Երևանի քաղաքապետարան
