ՊԱՏՄԱՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՇԵՆՔԵՐ

1883 թ․

Պետ. ցուցիչ` 1.6.178.4.11

Տունը գտնվում է Աբովյան փող., 10 բնակելի տան (Գրիգոր Ամիրյանի առաջին տան) և «Երևան» (նախկինում՝ «Ինտուրիստ», այժմ՝ «Գոլդեն Թուլիփ Գրանդ Հոթել») հյուրանոցի միջև, Աբովյան փող., 12 հասցեում:

Այն պատկանել է բնիկ երևանցի վաճառական Գրիգոր Ամիրյանին:  Վերջինս զբաղվել է մանուֆակտուրային ապրանքների մեծածախ առևտրով: Ամիրյանը 3 տան, 2 այգու, քարավանատան մի մասի տեր էր: Նրան է պատկանել առևտրական խոշոր տներից մեկը: Եղել է քաղաքային դումայի ձայնավոր (1884 թվից):

Ըստ 1910 թ. անշարժ գույքի գնահատման տեղեկագրի՝ շենքը երկհարկ էր, կառուցված տուֆից, տանիքը՝ հողածածկ, հատակը՝ փայտից, առաստաղները՝ սվաղված: Գլխավոր մասնաշենքում կար երկու բնակարան, 9 սենյակ (առանց նախասենյակների ու խոհանոցների): Բակում կա մեկ բնակարան՝ 5 սենյակով:

1923 թ. օգոստոսին տունն ազգայնացվել և օգտագործվել է որպես ՀԽՍՀ Կենտգործկոմի և Ժողկոմխորհի հանրակացարան: Այստեղ են ապրել խորհրդային պետական և կուսակցական գործիչներ. 1921-1922 թթ.՝ Ժողկոմխորհի նախագահ և ռազմական գործերի ժողկոմ Ալեքսանդր Մյասնիկյանը, 1922-1928 թթ.՝ Ժողկոմխորհի նախագահ Սարգիս Համբարձումյանը, 1929-1936 թթ.՝ ՀԿԿ Կենտկոմի առաջին քարտուղար Աղասի Խանջյանը: Այնուհետև այստեղ տեղավորվել է Հայաստանի կոմպոզիտորների միությունը, ապա՝ մինչև 1980-ական թթ.՝ Փաստաբանների կոլեգիայի նախագահությունը: 1992-2014 թթ. այս շենքում է գործել Վազգեն Մանուկյանի ղեկավարած «Ազգային ժողովրդավարական միություն» (ԱԺՄ) կուսակցության գրասենյակը:

Այստեղ է եղել Երևանի ամենահին լուսանկարչատներից մեկը, որը հիմնադրել է ծագումով վանեցի Գաբրիել Խանոյանը: Նրա գործը շարունակել է զարմիկը՝ Օնիկ Հարությունյանը, ով 55 տարի շարունակ զբաղվել է լուսանկարչությամբ և լուսանկարել է շատ նշանավոր հայերի՝ Շառլ Ազնավուրին, Արամ Խաչատրյանին, Հովհաննես Շիրազին, Ավետիք Իսահակյանին, Պարույր Սևակին, Հովհաննես Բաղրամյանին, Մարտիրոս Սարյանին և այլոց: Երևանցիների շրջանում հայտնի էր «Վարպետ Օնիկի լուսանկարչատուն» անվամբ: Թեև շենքի սեփականաշնորհումից հետո տարածքը հատկացվեց լուսանկարչատանը, սակայն այն շուտով՝ 2010 թ., տեղափոխվեց Պուշկինի փողոց: Նրա զբաղեցրած հատվածում 2011 թ. հուլիսի 1-ից գործում է «Դալան» պատկերա­սրահը:

Շենքում տեղակայված է նաև «Աբովյան 12» սրճարան-ռեստորանը:

Գր. Ամիրյանի երկրորդ տունը երկհարկանի է, նկուղով (20.4 մ և 23.4 մ): Շենքի հիմնական ծավալը հատակագծում ուղղանկյուն է (20.4 x 12.6 մ), սենյակները դասավորված են երկու շարքով՝ դեպի հյուսիս-արևմուտք (փողոց) և դեպի հարավ-արևելք (բակ): Բակի կողմից հիմնական ծավալը և կողաշենքը կապված են բաց պատշգամբով: Երկրորդ հարկում կա սենյակների մի խումբ և մի դահլիճ (62.1 քառ. մ, բարձր.՝ 4 մ), որը փողոցի վրա ունեցել է պատշգամբ (քանդված է): Աբովյան փողոցի մուտքը տանում է երկրորդ հարկ: Առաջին հարկի սենյակների մուտքը բակի կողմից է և պատշգամբի միջոցով, որը Աբովյան փողոցի հետ կապվում է երթանցով:

Ճակատները սվաղված են: Փողոց նայող ճակատը ասիմետրիկ է և կատարված է զուսպ՝ ուղղանկյուն և աղեղնակամար բացվածքների հերթագայությամբ (ներքևի հարկի պատուհանները կամարակապ են, իսկ վերևինները՝ ուղղանկյունաձև): Կիսագլանաձև թաղով երթանցի աղեղնակամարը որոշում է ճակատի ձախ եզրի լուծման առանցքը: Ճակատը ջլատված է խարսխի շարքով, քիվով, իսկ վերից-վար՝ քառանկյունի որմնասյուներով և ամրապատով:

Շենքի սենյակներում պահպանվել են հախճսալիկներից շարված պատի վառարաններ: Դրանք մեկը-մյուսից տարբեր են՝ երեսապատված չկրկնվող գունավոր սալիկներով: Յուրօրինակ է հատկապես կենտրոնական սենյակներից մեկի վառարանը՝ զարդարված եվրոպական գեղատեսիլ բնանկարով: Վառարաններից երկուսն այսօր էլ գործում են:

Շենքը քարաշեն է, «միդիս» շարվածքով: Կառուցվածքային համակարգում կրող քարե պատեր են: Փողոցի ճակատում օգտագործված է սրբատաշ տուֆ: Ծածկերը հարթ են, փայտե: Տանիքը թեք է, թիթեղից: Բակի պատշգամբները փայտից են:

«Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ

Երևանի քաղաքապետարան