ՊԱՏՄԱՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՇԵՆՔԵՐ
ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ: ԳՐԻԳՈՐ ԱՄԻՐՅԱՆԻ ԵՐԿՐՈՐԴ ՏՈՒՆԸ
1883 թ․
Պետ. ցուցիչ` 1.6.178.4.11
Տունը գտնվում է Աբովյան փող., 10 բնակելի տան (Գրիգոր Ամիրյանի առաջին տան) և «Երևան» (նախկինում՝ «Ինտուրիստ», այժմ՝ «Գոլդեն Թուլիփ Գրանդ Հոթել») հյուրանոցի միջև, Աբովյան փող., 12 հասցեում:
Այն
պատկանել է բնիկ երևանցի վաճառական Գրիգոր Ամիրյանին: Վերջինս զբաղվել է մանուֆակտուրային ապրանքների
մեծածախ առևտրով: Ամիրյանը 3 տան, 2 այգու, քարավանատան մի մասի տեր էր: Նրան է
պատկանել առևտրական խոշոր տներից մեկը: Եղել է քաղաքային դումայի ձայնավոր (1884
թվից):
Ըստ
1910 թ. անշարժ գույքի գնահատման տեղեկագրի՝ շենքը երկհարկ էր, կառուցված տուֆից,
տանիքը՝ հողածածկ, հատակը՝ փայտից, առաստաղները՝ սվաղված: Գլխավոր մասնաշենքում
կար երկու բնակարան, 9 սենյակ (առանց նախասենյակների ու խոհանոցների): Բակում կա
մեկ բնակարան՝ 5 սենյակով:
1923
թ. օգոստոսին տունն ազգայնացվել և օգտագործվել է որպես ՀԽՍՀ Կենտգործկոմի և
Ժողկոմխորհի հանրակացարան: Այստեղ են ապրել խորհրդային պետական և կուսակցական
գործիչներ. 1921-1922 թթ.՝ Ժողկոմխորհի նախագահ և ռազմական գործերի ժողկոմ Ալեքսանդր
Մյասնիկյանը, 1922-1928 թթ.՝ Ժողկոմխորհի նախագահ Սարգիս Համբարձումյանը,
1929-1936 թթ.՝ ՀԿԿ Կենտկոմի առաջին քարտուղար Աղասի Խանջյանը: Այնուհետև այստեղ
տեղավորվել է Հայաստանի կոմպոզիտորների միությունը, ապա՝ մինչև 1980-ական թթ.՝
Փաստաբանների կոլեգիայի նախագահությունը: 1992-2014 թթ. այս շենքում է գործել Վազգեն
Մանուկյանի ղեկավարած «Ազգային ժողովրդավարական միություն»
(ԱԺՄ) կուսակցության գրասենյակը:
Այստեղ է եղել Երևանի ամենահին լուսանկարչատներից մեկը, որը
հիմնադրել է ծագումով վանեցի Գաբրիել Խանոյանը: Նրա գործը շարունակել է զարմիկը՝
Օնիկ Հարությունյանը, ով 55 տարի շարունակ զբաղվել է լուսանկարչությամբ և
լուսանկարել է շատ նշանավոր հայերի՝ Շառլ Ազնավուրին, Արամ Խաչատրյանին, Հովհաննես
Շիրազին, Ավետիք Իսահակյանին, Պարույր Սևակին, Հովհաննես Բաղրամյանին, Մարտիրոս
Սարյանին և այլոց: Երևանցիների շրջանում հայտնի էր «Վարպետ Օնիկի լուսանկարչատուն»
անվամբ: Թեև շենքի սեփականաշնորհումից հետո տարածքը հատկացվեց լուսանկարչատանը,
սակայն այն շուտով՝ 2010 թ., տեղափոխվեց Պուշկինի փողոց: Նրա զբաղեցրած հատվածում 2011 թ. հուլիսի 1-ից գործում է «Դալան» պատկերասրահը:
Շենքում տեղակայված է նաև «Աբովյան 12»
սրճարան-ռեստորանը:
Գր. Ամիրյանի
երկրորդ տունը երկհարկանի է, նկուղով (20.4 մ և 23.4 մ): Շենքի հիմնական ծավալը
հատակագծում ուղղանկյուն է (20.4 x 12.6 մ), սենյակները դասավորված են երկու
շարքով՝ դեպի հյուսիս-արևմուտք (փողոց) և դեպի հարավ-արևելք (բակ): Բակի կողմից
հիմնական ծավալը և կողաշենքը կապված են բաց պատշգամբով: Երկրորդ հարկում կա
սենյակների մի խումբ և մի դահլիճ (62.1 քառ. մ, բարձր.՝ 4 մ), որը փողոցի վրա
ունեցել է պատշգամբ (քանդված է): Աբովյան փողոցի մուտքը տանում է երկրորդ հարկ:
Առաջին հարկի սենյակների մուտքը բակի կողմից է և պատշգամբի միջոցով, որը Աբովյան
փողոցի հետ կապվում է երթանցով:
Ճակատները
սվաղված են: Փողոց նայող ճակատը ասիմետրիկ է և կատարված է զուսպ՝ ուղղանկյուն և
աղեղնակամար բացվածքների հերթագայությամբ (ներքևի հարկի պատուհանները կամարակապ
են, իսկ վերևինները՝ ուղղանկյունաձև): Կիսագլանաձև թաղով երթանցի աղեղնակամարը
որոշում է ճակատի ձախ եզրի լուծման առանցքը: Ճակատը ջլատված է խարսխի շարքով,
քիվով, իսկ վերից-վար՝ քառանկյունի որմնասյուներով և ամրապատով:
Շենքի
սենյակներում պահպանվել են հախճսալիկներից շարված պատի վառարաններ: Դրանք
մեկը-մյուսից տարբեր են՝ երեսապատված չկրկնվող գունավոր սալիկներով: Յուրօրինակ է
հատկապես կենտրոնական սենյակներից մեկի վառարանը՝ զարդարված եվրոպական գեղատեսիլ
բնանկարով: Վառարաններից երկուսն այսօր էլ գործում են:
Շենքը քարաշեն
է, «միդիս» շարվածքով: Կառուցվածքային համակարգում կրող քարե պատեր են: Փողոցի
ճակատում օգտագործված է սրբատաշ տուֆ: Ծածկերը հարթ են, փայտե: Տանիքը թեք է,
թիթեղից: Բակի պատշգամբները փայտից են:
«Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ
Երևանի քաղաքապետարան