ՊԱՇՏԱՄՈՒՆՔԱՅԻՆ ԿԱՌՈՒՅՑՆԵՐ

Սուրբ Հովհաննես եկեղեցում է գտնվում Ավանի նշանավոր որմնափակ խաչքարը (կազմող՝ Գրիգոր Անեցի, 1297), որը միջնադարյան Հայաստանի կոթողային ար-վեստի լավագույն նմուշներից է: 5-6-րդ դարեր, վերանորոգված` 1271

Պետ. ցուցիչ՝ 1.2.13

Սուրբ Հովհաննես եկեղեցին գտնվում է Ավան վարչական թաղամասում՝ Ն. Սաֆարյան փողոցին հարող տարածքում՝  բլրալանջին՝ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցուց հարավ։ 

Ավանի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցու կառուցման վերաբերյալ պատմական տեղեկություններ հայտնի չեն: Խորանի գմբեթարդի կամարի պայտաձևությունը, մուտքի ճակատակալ քարին շրջանագծված հավասարաթև խաչերը, կարմրաներկ որմնանկարները («Դանիելն առյուծների գուբում»՝ 5-6-րդ դդ․, «Ձուկ»՝ 5-6-րդ դդ․) վկայում են եկեղեցու՝ վաղ միջ­նա­դարում հիմնված լինելու մասին:

Եկեղեցին երկաստիճան գետնախարսխի վրա կառուցված, թաղածածկ (քանդված է), միանավ սրահ է։ Պատերը կարմրավուն և սև սրբատաշ տուֆից են՝ հարդարված բազմաթիվ խաչե­րով։ Խորանը եզերող խաչապատկերները քանդակվել են Ծերունի վարպետի կողմից, հավանաբար, 10-11-րդ դարերում: Ներսը վերանորոգվել է 1271 թ. Ավանշահի և նրա որդու՝ Մևանի կողմից: Ավերվել է 1679 թ․ Արարատյան դաշտավայրի ավերիչ երկրաշարժից։ 1968 թ․ կատարվել են եկեղեցու մաքրման, ամրացման և մասնա­կի վերականգնման աշխատանքներ։

Շրջակայքի ընդարձակ գերեզմանոցը (5-17-րդ դդ.) կառուցապատման հետևանքով ավերվել է: Պահպանվել են վաղմիջնադարյան քառակող կոթողների բեկորներ, գեղաքանդակ խաչքարեր, մի քանի տասնյակ հարթ, ուղղանկյունաձև, երկթեք վերնամասով և օրորոցաձև շիրմաքարեր։ Խաչքարերի և տապանաքարերի մի մասն արձանագիր է (խաչքար Նորճիկի, 15-16-րդ դդ., խաչքար 16-րդ դ., կազմող՝ Մելիքսեթ, խաչքար Մարիանի, 1610, տապանաքար Գրիգորեսի, 1282, տապանաքար պարոն Շնահվորի, 1301 և այլն)։

Այստեղ է Ավանի նշանավոր որմնափակ խաչքարը (կազմող՝ Գրիգոր Անեցի, 1297), որը կանգնեցրել են Լույս ու Շաքարխաթուն ամուսինները եկեղեցու հյուսիսարևելյան անկյան մոտ։ Այն միջնադարյան Հայաստանի կոթողային ար­վեստի լավագույն նմուշներից է՝ զարդաքանդակների նրբին և մանրակրկիտ մշակ­մամբ։