ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ
ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ «ՄԱՅՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆ»
1967 թ.
Պետ. ցուցիչ՝ 1.12.10.3
Ճարտարապետ՝ Ռաֆայել Իսրայելյան
Քանդակագործ՝ Արա Հարությունյան
Գտնվում է Ազատության պողոտա, 2 հասցեում՝ Հաղթանակ զբոսայգու հուշահամալիրում: Կառուցված է Քանաքեռի սարահարթի եզրին՝ Մ. Մաշտոցի պողոտայի առանցքով:
1950-1962 թթ. հուշահամալիրում, քանդակազարդ ու բարձր պատվանդանի վրա (ճարտարապետ՝
Ռաֆայել Իսրայելյան) տեղադրված է եղել «ժողովուրդների հայր» Իոսիֆ Ստալինի բրոնզե արձանը
(բարձրությունը՝ 17 մ, քանդակագործ՝ Սերգեյ Մերկուրով), որի համար հեղինակները
1951 թ. արժանացել են համամիութենական ստալինյան պետական մրցանակի: 1962 թ. արձանն
ապամոնտաժվել է, իսկ մի քանի տարի անց՝ 1967 թթ. նույն պատվանդանի վրա կանգնեցվել է
քանդակագործ Արա Հարությունյանի հեղինակած 22 մ բարձրությամբ, պղնձյա «Մայր Հայաստան»
արձանը:
Քանդակի բնորդուհին եղել է Եվգենիա Մուրադյանը:
Պատյանի մեջ դրած սուրը ձեռքերում, վահանը ոտքերի մոտ, ողջ հասակով պատկերված կնոջ
քանդակը խորհրդանշում է մայր հայրենիքի հզորությունն ու վեհությունը, հայ կնոջ անկոտրում
կամքն ու հավաքական կերպարը: Պատվանդանի չափերն ու ձևերը որոշել են «Մայր Հայաստանի»
մոնումենտալ չափերը, խորանարդակերպ ծավալները, գծանկարչական հստակ ուրվագծերը:
Պատվանդանը կառուցված է սրբատաշ սև տուֆից,
գլխավոր ճակատում ունի շքամուտք և լրացուցիչ մուտքեր կողքերից: Շքամուտքի կամարը զարդարված
է 19 վարդյակների չկրկնվող զարդաքանդակներով: Ներսից եռահարկ է, որտեղ 1970 թ. բացվել
է «Հայաստանը Հայրենական մեծ պատերազմում 1941-1945 թթ.» թանգարանը: 1995 թ. վերանվանվել է ՀՀ պաշտպանության նախարարության «Մայր Հայաստան» զինվորական թանգարան։ Առաջին
և երկրորդ հարկերում ցուցադրված
նյութերը վերաբերում են Մեծ Հայրենականին և Արցախյան ազատամարտի տարբեր
փուլերին: Կազմակերպվել են նաև «Նեմեսիս» գործողությանը և կամավորական շարժումներին նվիրված ցուցադրություններ: Երրորդ հարկը նախատեսված է միջոցառումների
համար:
Պատվանդանի ներքին
ու արտաքին ծավալատարածական հորինվածքի և մանրամասների մեջ օգտագործվել են հայ ազգային
ճարտարապետության ձևերը (խաչվող քարե կամարներ և այլն):
Տեղադրված
լինելով քաղաքի ամենաբարձր կետերից մեկում՝ «Մայր Հայաստան» հուշարձանը իշխում է քաղաքի
վրա և տեսանելի է տարբեր մասերից:
«Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ
Երևանի քաղաքապետարան
