ԲԼՈԳ
Զատկի ավանդույթները Հայաստանում
Հավատի և Վերածննդի Տոն
Սուրբ Հարության տոնը, որը Հայաստանում առավել հայտնի է Զատիկ անվամբ, համարվում է քրիստոնեական ամենասիրված տոներից մեկը։ Այն խորապես արմատավորված է հայկական մշակույթում և ուղեկցվում է եկեղեցական ծիսակարգերով ու ազգային սովորույթներով։
Զատիկին նախորդում է Մեծ Պահքը՝ քառասունութ օր տևողությամբ։ Պահքի ընթացքում հավատավորները հրաժարվում են մսից, կաթնամթերքից և կենդանական ծագման այլ մթերքներից՝ իրենց հոգին պատրաստելով Քրիստոսի Հարության տոնին։ Պահքի վերջին շաբաթը՝ Ավագ Շաբաթը, առանձնանում է հատուկ արարողություններով, աղոթքներով և խորհրդանշական ծեսերով։
Ավագ Հինգշաբթին կարևորագույն օրերից է, երբ նշվում է Վերջին Ընթրիքը։ Այդ օրը եկեղեցիներում կատարվում է Ոտնլվայի արարողությունը, որն ընդգծում է խոնարհության, սիրո և հնազանդության քրիստոնեական գաղափարը։ Հաջորդ օրը՝ Ավագ Ուրբաթը, Քրիստոսի խաչելության հիշատակի օրն է։
Զատկի տոնակատարությունները սկսվում են շաբաթ երեկոյան՝ Զատկի Ճրագալույցի պատարագի ընթացքում։ Այդ գիշերը եկեղեցիներում մատուցվում է Հարության պատարագ, որի ժամանակ ազդարարվում է Քրիստոսի հարությունը։ Հավատացյալները մոմեր են վառում՝ խորհրդանշելով լույսը, հույսը և նոր կյանքը։
Զատկի օրը հայերը միմյանց ողջունում են հատուկ ավանդական օրհնությամբ`
– Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց։
– Օրհնյալ է հարությունը Քրիստոսի։
Տոնի կարևոր մաս է կազմում Զատկի սեղանը, որն առանձնանում է պահքից հետո վերսկսվող առատ և տոնին հատուկ ուտեստներով։ Դրանք ոչ միայն համեղ են, այլև ունեն խորը իմաստ:
Ավանդական Զատկական ուտեստներից են՝
Կարմիր ներկած ձվերը՝ խորհրդանշում են Քրիստոսի արյունը և Նրա հարությունը։ Զատկի տոնին ընտանիքներում անցկացվում է սիրված խաղ՝ հավկիթախաղ։
Չամիչով բրինձ՝ խորհրդանշում է քաղցրություն, առատություն և բարգավաճում։
Ձուկ՝ որպես քրիստոնեական խորհրդանիշ, հաճախ է հայտնվում Զատկի սեղանին։
Կանաչեղեն՝ խորհրդանշում է գարնան զարթոնքը, նոր կյանքի սկիզբը։
Հայկական գաթա և քաղցրավենիքներ՝ տոնական սեղանի անբաժանելի մասն են՝ արտահայտելով կենսուրախություն և հյուրասիրություն։
Հայաստանում Զատիկը հոգևոր վերածննդի, ուրախության և ընտանեկան համախմբման տոն է։ Այն ազգային ինքնության մի մասն է, որը համատեղում է քրիստոնեական հավատքը և հարուստ մշակութային ժառանգությունը։ Այս տարի Հայ Առաքելական եկեղեցին Սուրբ Հարության տոնը նշում է ապրիլի 20-ին:
Վայելեք այս գեղեցիկ և խորիմաստ օրը՝ այցելելով եկեղեցի, աղոթելով հարության լույսի ներքո, կիսելով տոնական սեղանը կամ պարզապես մասնակցելով օրվա տոնակատարություններին։
