ԽՄԻՉՔՆԵՐ

Հայկական կոնյակի պատրաստման գաղտնիքների մեջ առանձնահատուկ տեղ ունի ջուրը: Եթե ֆրանսիական կոնյակի արտադրության մեջ օգտագործվում է թորած ջուր, ապա հայկականում՝ աղբյուրի մաքուր ջուր։ Հայկական կոնյակի յուրաքանչյուր գործարան ունի իր աղբյուրը, որի ջուրը հատուկ նշանակություն ունի կոնյակի համի համար:

Հայկական կոնյակի սաթագույն փայլը, չորացրած մրգերի, վանիլինի և համեմունքների նուրբ բույրերը համադրվում են փափուկ, թավշյա համի հետ: Այն հիանալի համադրվում է աղանդերի և շոկոլադի հետ՝ դառնալով կատարյալ եզրափակում տոնական ընթրիքի համար: Սակայն հայկական կոնյակը պարզապես թունդ խմիչք չէ. այն ազգային հպարտության խորհրդանիշ է, Հայաստանի մշակույթի և պատմության անբաժանելի մասը: Դարեր շարունակ այն ուղեկցել է հայերին կյանքի ամենակարևոր պահերին՝ հաղթանակների, տոների և հիշարժան արարողությունների ժամանակ:

Հայաստան այցելող յուրաքանչյուր զբոսաշրջիկ կարող է բացահայտել այս խմիչքի իրական էությունը՝ այցելելով կոնյակի գործարաններ: Այստեղ կարելի է փորձել հայկական կոնյակի տարբեր տեսակներ՝ երիտասարդ և մրգայինից մինչև հնեցված և բարդ, և ծանոթանալ հարուստ պատմությանն ու արտադրության գործընթացին, որը դրված է այս անժամանակ ոգու հիմքում:

Ժամանակակից հայկական գինեգործության պատմությունը սկսվում է 1887 թվականին, երբ վաճառական Ներսես Թաիրովը Երևանի բերդում հիմնում է գինու և կոնյակի առաջին արտադրական ձեռնարկությունը։ Մի քանի տարի անց ռուս արդյունաբերող Նիկոլայ Շուստովը գնում է ձեռնարկությունը, վերակառուցում  և ընդլայնում՝ ներդնելով ժամանակի նորագույն տեխնոլոգիաները։ Շուտով Երևանի բերդում արտադրված գինիներն ու կոնյակները դառնում են հայտնի ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև եվրոպական շուկայում՝ իրենց նուրբ համի և բույրի շնորհիվ։

Հայաստանի հարավային տաք կլիման ապահովում է խաղողի մեջ շաքարի բարձր տոկոս (մինչև 30%), ինչը հնարավորություն է տալիս արտադրել բարձրորակ և բնական քաղցր գինիներ։ Այստեղ արտադրվում են ինչպես քաղցր, այնպես էլ կիսաքաղցր, չոր ու կիսաչոր գինիներ՝ յուրահատուկ համային երանգներով։ Հայաստանի բնակլիմայական պայմանները կատարյալ են սպիտակ, վարդագույն և կարմիր տեսակների աղանդերային և շերի գինիների արտադրության համար։ Այս խաղողներն ունեն շաքարի բարձր մակարդակ, ինչը գինին ավելի թունդ է դարձնում` ալկոհոլի բարձր պարունակությամբ: Շերի գինու արտադրությունը Հայաստանում սկսվել է խորհրդային տարիներին: Այս գինին պատրաստվում է խաղողի չիլար և ոսկեհատ տեսակներից։

Բացի ավանդական խաղողի գինուց, Հայաստանը հայտնի է նաև իր նռան գինով, որը հաճախ անվանում են «Աստվածների խմիչք»։ Նուռը հայ ժողովրդի ազգային խորհրդանիշներից մեկն է՝ խորհրդանշելով առատություն և պտղաբերություն։ Մեկ լիտր մաքուր գինի ստանալու համար անհրաժեշտ է 10-12 կգ նուռ։ Շատ գործարաններ այցելուներին առաջարկում են նաև գինու համտեսի տուրեր՝ հնարավորություն տալով ոչ միայն փորձել, այլև ծանոթանալ հնեցման, խմորման և շշալցման գործընթացին։ 

Այսօր Հայաստանում ձևավորվել է նոր՝ ժամանակակից քրաֆթ գարեջրի մշակույթ, որը հիմնված է տեղական ավանդույթների և բնական բաղադրիչների վրա։ Գարեջրագործները օգտագործում են բարձրորակ հումք՝ գայլուկ, ածիկ, ցորեն և երբեմն նույնիսկ տեղական մրգեր, ստեղծելով յուրահատուկ համային երանգներ։

Հայկական գարեջրի ամենահայտնի տեսակներից մեկը բաց էլն է՝ պատրաստված ավանդական բաղադրիչներով՝ գայլուկով և ածիկով։ Այն ունի թարմացնող, թեթև դառնությամբ համ, որը հատկապես հաճելի է ամռան շոգ օրերին։ Մյուս հայտնի տեսակը ցորենի գարեջուրն է՝ նուրբ և մեղմ համով, որն իդեալական է տարբեր ուտեստների հետ համադրելու համար։

Գարեջրագործները չեն վախենում փորձարկել․ նրանք ստեղծում են գարեջրեր՝ պատրաստված տեղական մրգերով և խոտաբույսերով։ Որոշ արտադրողներ ավելացնում են ծիրանի կամ նռան հյութ՝ ստանալով թեթև քաղցրությամբ և հայկական բույրով գարեջուր։

Անկախ նրանից՝ գարեջրի սիրահար եք, թե պարզապես ցանկանում եք բացահայտել նոր համեր, Հայաստանի արհեստագործական գարեջրի աշխարհը պատրաստ է ձեզ զարմացնելու իր բազմազանությամբ։

Հայկական խոհանոցը ճանաչելու լավագույն ճանապարհը սկսվում է մեկ բաժակ թանից: Փորձե´ք և զգացե´ք թանի ավանդական համը:

Հայկական բուսական թեյն ունի նաև մշակութային նշանակություն։ Թեյի պատրաստումն ու մատուցումը համարվում է հյուրընկալության ձև՝ հաճախ ուղեկցվելով տնական խմորեղենով կամ քաղցրավենիքով։ Հայաստանում ընդունված է հյուրերին առաջարկել թեյ՝ որպես ջերմության և բարեկամության նշան։ Թուրմ պատրաստելը շատ պարզ է․ անհրաժեշտ է բույսերի վրա եռացրած ջուր լցնել, ծածկել կափարիչով և թողնել մի քանի րոպե։ Արդյունքում ստացվում է վիտամիններով հարուստ, բուրավետ ըմպելիք, որը կարելի է վայելել տարվա ցանկացած եղանակի։ Այսօր հայկական բազմաթիվ արտադրողներ ներկայացնում են գեղեցիկ և ժամանակակից փաթեթավորմամբ բուսական թեյերի լայն տեսականի, ինչը կարող է դառնալ օգտակար և հաճելի նվեր ձեր հարազատների ու ընկերների համար:

Երևան այցելելիս կարող եք փորձել իսկական հայկական կոմպոտ ռեստորաններում և սրճարաններում: Բացի իր համեղ լինելուց, կոմպոտը հարուստ է վիտամիններով և հանքանյութերով, իսկ նրա բնական քաղցրությունը այն դարձնում է քաղցր ըմպելիքների այլընտրանք։ Հայկական մրգային կոմպոտը ամռան արևի համն է և հայկական տան ջերմությունն ու հյուրընկալությունը՝ պահպանված շշի մեջ: 

Ծիրանը արևոտ Հայաստանի խորհրդանիշն է: Այն հավաքում են ամռանը և խմորում մեծ տակառներում մոտ 10-12 օր։ Այնուհետև խյուսը երկու անգամ թորում են՝ ստանալով մաքուր սպիրտ, որը հաճախ հնեցնում են կաղնե տակառներում մինչև երկու տարի։ Այս գործընթացը օղուն տալիս է հարուստ ոսկեգույն երանգ, մեղմ բույր և համ՝ միաժամանակ պահպանելով ծիրանի բնական քաղցրությունն ու նրբությունը։

Մեկ այլ հայտնի տեսակ է խաղողի օղին, որը պատրաստվում է հայկական բերրի հողերում աճեցված խաղողից։ Խաղողի հյութը խմորվում և թորվում է՝ ստանալու համար թափանցիկ և բուրավետ օղի, որը հաճախ մատուցվում է սառը վիճակում։

Հայկական մրգային օղին սովորաբար պարունակում է 40–60% ալկոհոլ, սակայն որոշ տեսակներ պատրաստվում են նույնիսկ մինչև 70% ալկոհոլի պարունակությամբ։ Այս ըմպելիքը սովորաբար վայելում են փոքր բաժիններով: Հայկական օղին մատուցվում է տոնական սեղաններին: Երևան այցելելիս անպայման բարձրացրեք մի բաժակ հայկական օղի և ասեք «կենացդ»: